Nikolay Vasilyeviç Gogol’ün en bilindik öykülerinden biri olan Burun, genellikle Bir Delinin Hatıra Defteri ve Fayton ile birlikte yayımlanır. Aynı zamanda Petersburg Öyküleri içinde de yer alır. Gogol bu kısa ama çarpıcı öyküsünde, tıpkı Palto’da olduğu gibi ince ince ördüğü bir sistem eleştirisiyle karşımıza çıkar. Fantastik, kara mizah ve toplumsal hiciv iç içe geçmiştir.
Yüzeyde anlamsız ve absürt görünen öykü, dikkatli bir okur için oldukça zihin açıcıdır. İnce ayrıntıları yakalayan biri için edebi bir zevk şöleni sunar. Yok eğer okur fazla yüzeyde kalırsa, öykü tüm anlamını yitirebilir. Çünkü edebiyat, eninde sonunda bir bakış meselesidir.
Burun – Kitap Özeti ve Konusu
Soyadı hatırlanamayan berber İvan Yakovleviç, sıradan bir sabah karısından soğan ve ekmek ister. Kahve içmek istemez. Ekmek parçasını böldüğünde içinden bir burun çıkar. Evet, yanlış duymadınız: Bir burun! İvan’ın karısı bu duruma öfkeyle tepki gösterir, burunun derhâl evden çıkarılmasını ister. Başlarına iş açılacağından emindir. Ancak kocasının burnun kime ait olduğunu hatırlamaması işleri daha da karmaşık hâle getirir. Acaba istemeden birinin burnunu mu kesmiştir?
İvan burnu Neva Nehri’ne atmaya çalışsa da başarılı olamaz. Yakalanır. Gazeteye ilan vermek ister ama bu da sonuçsuz kalır. Öte yandan, olayın asıl sahibi olan müdür yardımcısı Binbaşı, sabah uyandığında burnunun yerinde olmadığını fark eder. Telaşla burnunu ararken, burnunun artık vali yardımcılığı makamında olduğunu öğrenir. Yani burnu, kendisinden önce terfi etmiştir.
Binbaşı için bu durum büyük bir travmadır. Onca yıl çalışmış, çabalamış ama müdür yardımcılığından öteye geçememiştir. Burnu ise bir anda devletin üst kademelerinde yerini almıştır. Üstelik burnunu bu konumdan indirmek de imkânsızdır; çünkü herkes onu meşru bir yönetici olarak kabul etmektedir.
Öykünün Yorumu ve Alt Metni
Burun, görünürde absürt bir hikâye gibi dursa da, Rus bürokrasisinin acımasız ve akıl dışı işleyişine dair sert bir hicivdir. Binbaşının yıllarca emek vererek geldiği noktada tıkanıp kalması, liyakatin değil, adam kayırmanın, torpilin geçerli olduğu bir düzeni sembolize eder.
Burnun kendi sahibini geride bırakıp bir makama yükselmesi, niteliksiz ama “bağlantılı” kişilerin devlet kademelerinde nasıl kolayca yükselebildiğini çarpıcı biçimde gösterir. 19. yüzyıl Rusya’sı için yazılmış olsa da, bu eleştiri günümüz dünyasında hâlâ geçerliliğini korur. Özellikle otoriter rejimlerde, liyakat yerine sadakat, ehliyet yerine tanıdıklık makbul görülmeye devam etmektedir.
Burun, bir yönüyle grotesk bir kara komedi gibi görünse de, esasen çok daha derinlikli bir yapıya sahiptir. Devlet aygıtının işleyişindeki saçmalıkları, bireyin güç karşısındaki acizliğini ve bürokrasinin akıl dışılığını sorgular. Üstelik bunu okuru eğlendirerek yapar.
Burun Kitap Bilgileri
“Burun”, bir sabah burnunu kaybeden memur Kovalyov’un grotesk hikâyesini anlatır. Absürt olay örgüsü, bürokrasi eleştirisi ve kimlik sorgulamasıyla Gogol’un mizahi ama derinlikli üslubunu yansıtır.
- Kitap Adı: Burun
- Yazar:Nikolay Vasilyeviç Gogol
- Türü: Kısa Öykü, Kara Mizah, Fantastik, Rus klasikleri
- Orijinal Adı: Нос (Nos)
- İlk Yayınlanma: 1836
- Sayfa Sayısı: Ortalama 20-30 sayfa
- Yayınevi: Farklı yayınevleri
- Okuma Süresi: 30-40 dakika
Koleksiyondaki bütün Gogol öyküleri
- Burun – Kimliğin ve bürokrasinin hicvi.
- Palto – Yoksulluğun ve toplumsal dışlanmanın sembolü.
- Nevski (Neva) Bulvarı – Petersburg’un gündüzü ve gecesi arasındaki çelişkileri işler.
- Bir Delinin Hatıra Defteri – Zihinsel çöküş ve bireysel yabancılaşma üzerine.
- Portre – Sanatın ruhsal ve ahlaki boyutları üzerine alegorik bir anlatı.
- Araba/Fayton – Taşra yaşamı ve yüzeysellik hicvi.
