Biz, Yevgeni Zamyatin Romanı, Bir Distopyanın Konusu ve İncelemesi. Yevgeni İvanoviç Zamyatin, 1874 yılında Rusya’da doğmuş ve 1937’de sürgündeki yalnızlık içinde hayatını kaybetmiştir. Hem Çarlık Rusya’sına hem de sosyalist Rus yönetimine karşı eleştirileriyle tanınan Zamyatin, bu sebeple sürgün edilmiştir. Biz adlı yapıtı, distopya türünün önemli örneklerinden biri olarak, zamanının sosyalist rejimlerine sert bir eleştiri getirir. Aynı zamanda, bu yapıt, Orwell’ın 1984’ü ve Huxley’in Cesur Yeni Dünya romanlarınının öncüsüdür. Özellikle 1984’ün, Zamyatin’in Biz’inden izler taşıdığını rahatlıkla söyleyebiliriz.
✅ Önerim: Kara Dörtleme Distopya Romanları:
- Cesur Yeni Dünya, Aldous Huxley
- Fahrenheit 451, Ray Bradbury
- Biz, Yevgeni Zamyatin
- 1984, George Orwell
Biz, Yevgeni Zamyatin Romanı İncelemesi
Velinimet Eşittir Büyük Birader: Biz romanında, devrim sonrası yönetimi ele geçiren ve her şeyi denetleyen bir figür olan Velinimet, tam anlamıyla bir mutlak iktidarı isteyen, diktatör bir liderdir. Bu karakteri, Orwell’in 1984’ündeki Büyük Brader ile benzerlikler taşıdığı görülüyor. Her ikisi de halkı sürekli gözetler, kontrol eder ve bireysel özgürlüğü tamamen yok sayar, baskı ve otorite ikisindede ortaktır. Romanın baş karakteri D503, İntegral adlı uzay aracının baş mühendisi olarak, düşüncelerini kaydeder.
Roman bu kayıt günlüklerinden oluşur. D503 Bu kayıtlarda, devrime karşı duyduğu isyanı ve baskıcı sistemin doğruluğunu sorgulamaktadır. Winston da 1984’te benzer bir şekilde günlük tutarak, dünya devletine ve Büyük Birader’e başkaldırır. Her iki romanda (tabii ki distopya dörtlemesinin dördünde de) ana karakter sistemi sorgular, başkaldırır ve sistemin ele geçiremediği “öteki” topluluğa katılarak devrim yapmayı planlar.
Zamyatin’in romanında matematiksel ve mantıksal ifadeler okurun karşısına çıkar. Ancak bu ifadeler, baskıcı bir sistemin insanları nasıl robotlaştırdığı ve bireyselliği nasıl yok ettiği üzerine derinlemesine bir eleştiri oluşturur. Romanın ilerleyen bölümlerinde, hayal gücü “hastalık” olarak tanımlanır ve insanların düşünen zihinleri yok edilmek istenir.
Bu noktada, Velinimet tam anlamıyla şeytani bir figür olarak ortaya çıkar. Zamyatin, insanların kristal veya camdan yapılmış binalarda, her hareketlerinin denetlendiği bir düzen içinde yaşamalarını tasvir eder. Özel yaşamın olmadığı, duyguların ve bireysel düşüncelerin yasaklandığı bir toplumda, insanların her biri birer mekanik parçaya dönüşür. Bu, yalnızca sosyalist Rusya’nın değil, her tür totaliter rejimin bir eleştirisidir.
Diktatörlük Rejimi ve Sosyalist Rusya
Roman, yalnızca dönemin sosyalist Rusya’sına değil, tüm otoriter rejimlere yönelik bir eleştiri sunar. Bu distopyada, tek bir dünya devleti egemendir ve düşünmek, hayal kurmak gibi insani haklar tamamen yasaklanmıştır. Geçmişin, özellikle Antik Çağlar’a ait olan her şey, “ilkel” olarak görülür ve “kötü” kabul edilir. Sadece “Biz” vardır; yani tek bir düşünce, tek bir yönetici ve onun belirlediği tek bir sistem. Tüm dünya devletinin sınırları, İntegral adlı uzay gemisiyle genişletilmeye çalışılmaktadır. Bu, bir tür evrensel egemenlik kurma çabasıdır. Zamyatin, burada, bir tek devlete karşı olan bütün bireysel farklılıkların ve özgür düşüncelerin yok edilmesini eleştirir.
Biz, Romanının Özeti ve Konusu
D503, İntegral gemisinin baş mühendisi olarak, başlangıçta mevcut düzenin bir savunucusudur. Ancak, sevgilisi I330 ile tanıştıkça, yaşadığı dünyayı sorgulamaya başlar. D503 ve I330, her biri Velinimet’in köleleri olarak, toplumsal kurallar ve yasalar doğrultusunda yaşamak zorundadırlar. Yaşadıkları camdan yapılmış, şeffaf binalarda, özel hayatları yoktur ve her hareketleri devlet tarafından denetlenir.
Ancak zamanla, D503’ün içindeki karşıt düşünceler uyanır ve özellikle Antik Çağlar ile 26. yüzyıl arasındaki farkları düşündükçe, devlete olan güveni sarsılır. İnsanların bireyselliklerinden soyutlanıp mekanik bir şekilde yaşamalarını gözlemledikçe, sistemin zulmüne karşı bir isyan başlatma kararı alır. D503, sonunda İntegral’i sabote etmeye ve devlete karşı bir ayaklanma için yeşil çitin diğer tarafındaki vahşilerle birleşmeye karar verir. Bu, onun içsel bir dönüşüm geçirdiğini ve devrime karşı devrim yapma yolunda ilerlediğini gösterir.
Kronolojik Özet ve Karakter Dinamikleri
Başlangıç: D-503, mutlak düzenin hüküm sürdüğü “Cam Şehir”de yaşayan itaatkâr bir mühendis olarak tanıtılır. Toplum, bireysel duyguların ve rastlantısal davranışların tamamen bastırıldığı bir sistemle işler. D-503’ün hayatı matematik ve mantık üzerine kuruludur.
Orta Bölüm: D-503, I-330 ile tanışır; bu karşılaşma onun düşünsel ve duygusal sınırlarını sarsar. I-330’un isyancı tavırları, D-503’ün toplumun dayattığı normları sorgulamasına yol açar. Aşk ve bireysel arzular, onun içsel çatışmasını derinleştirir.
Gelişim: D-503, kendi bilincini ve duygularını fark etmeye başlar. Toplumun baskısı ile kişisel özgürlük arzusu arasındaki çatışma giderek şiddetlenir. I-330 ile olan ilişkisi, karakterin isyan eğilimini ve duygusal uyanışını tetikler.
Final: Toplum, isyancıları bastırır ve D-503’ün direnci kırılır. Bireysel özgürlük ve aşk, sistemin mutlak gücü karşısında ezilir. Ancak D-503’ün içsel dönüşümü, insan ruhunun baskıya rağmen tamamen yok edilemeyeceğini gösterir.
Karakter Dinamikleri: D-503’ün mantık ve duygular arasındaki çatışması, I-330’un özgürlükçü ve isyancı tavrıyla yoğunlaşır. Toplumun baskıcı figürleri, karakterler arasındaki gerilimi ve dramatik etkileşimi pekiştirir. Kitapta aşk, isyan ve bilinç temaları karakterler üzerinden güçlü bir biçimde işlenir.
Genel İzlenim: Biz, totaliter bir dünyada bireyselliğin, aşkın ve bilinç arayışının öyküsünü derinlemesine işler. Zamyatin’in felsefi ve distopik anlatımı, okuyucuya hem düşündürücü hem de duygusal bir deneyim sunar.
Sonuç: Romandan Gerçeğe Günümüz
Zamyatin’in Biz adlı romanı, yalnızca 20. yüzyılın başlarındaki bir sosyalist rejime karşı eleştirisiyle sınırlı kalmaz; aynı zamanda, insan özgürlüğü ve bireyselliğin baskı altına alınmasının evrensel bir tehdit olduğunu vurgular. Yazar, otoriter rejimlerin insan ruhunu nasıl boğduğunu, bireysel düşünceyi ve hayal gücünü yok ettiğini güçlü bir şekilde tasvir eder.
Bugünün dünyasında, Zamyatin’in uyarıları hâlâ geçerliliğini korumaktadır; otoriter yönetimler ve bireysel hakların kısıtlandığı toplumlar, bu distopyanın hala günümüzde yaşanabileceğini gösterir. Günümüzde pek çok ülkede siyaset ve siyasi liderler adeta kendilerini her şeyin üstündeki tek irade, bir “rab” ilan etmemiş midir? İntegral, uzaya açılıp Velinimet’in ideolojisini bütün galaksiye belki de evrene taşımayı planlar. Günümüz dünyasındada yaşama dokunamayan ideolojiler dünyaya hakim olmayı hayalinden geçirmiyor mu?
Ekonomik olarak çökmüş, toplumun çoğunluğunun kazandığını bir avuç zenginin yiyip, ülke kaynaklarının talan edildiği dünya devletlerinde, insanlar adeta robot gibidir. Bireysel hiçbir özelliği kalmayan günümüz insanı, ekonomik özgürlüğünü kaybettiği gibi özgür düşünme hakkını da kaybetmiştir. Tıpkı Biz’deki çam evlerde yaşayan insanlar gibi. Velinimet devasa uzay gemisini sadece hükümdarlığını uzaya taşımak için kullanmaya hazırlanırken, halk ise önemsizdir, sadece çalışan devlet ve bir avuç zengin seçilmiş için para kaynağıdır. Asıl olan “Biz”dir. Günümüde de bu anlatımın aynını yaşayan dünya devletlerin varlığını biliyoruz.
Biz yapıtı, bireysel özgürlüğün değerini en ince detaylarına kadar işleyen, diktatörlük ve toplumsal baskılar karşısında insanın, psikolojik, toplumsal, bireysel belki de evrensel olarak varolma mücadelesini anlatan bir başyapıttır.
Yevgeni Zamyatin Kitap Bilgileri
- Orijinal Adı: Мы (My)
- Yazar: Yevgeni Zamyatin
- Yazım Yılı: 1920 (İlk yayımlanma 1924, İngilizce baskı)
- İlk Yayınlanan Yer: ABD (İngilizce çeviriyle)
- Rusça Orijinal Yayın: 1952 (Sovyetler’de sansür nedeniyle gecikmeli)
- Tür: Distopya, Politik kurgu, Bilimkurgu
- Türkçe Yayınevi: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
- Sayfa Sayısı: 224–240 sayfa arası değişebilir
- Okuma Süresi: Ortalama 5–7 saat
